İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sağlık sebepleri:
a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi
b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17. maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74. maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
i) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
III- Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17’nci maddedeki bildirim süresini aşması.
A. İŞÇİNİN İŞE DEVAMSIZLIĞI DURUMUNDA FESİH
İş Kanunu madde 25/2, g'ye göre 'İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iş günüveya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi' derhal fesih nedenidir.
Buna düzenlemeye göre, işçinin işverenin izni veya haklı bir sebebi olmaksızın;
1. Ardı ardına iki iş günü işine devam etmemesi,
2. Bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki işgünü işine devam etmemesi,
3. Bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi,
durumları işverene haklı fesih imkanı tanımaktadır.
Örneğin; İşçinin bir ay içinde iki defa izinli olduğu günü takip eden iş günü işe devam etmemiş olması işverenin fesih hakkını doğurur. İşçi bir ayda üç iş günü işine devam etmemişse işveren iş akdini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda ayda üç iş günü devamsızlık aranmış, bu devamsızlığın ardı ardına olması koşulu gerekli görülmemiştir.
İşçinin devamsızlığından bahsedilebilmesi için işçinin bir iş günü boyunca işyerine hiç gelmemesi gerekmektedir.İşçinin işyerine geç gelmesi durumunda devamsızlıktan bahsedilemeyecektir. Yargıtaya göre; “Belirtilen iş günlerinde hiç çalışılmamış olması gerekir. Devamsızlık saatlerinin toplanması suretiyle belli bir gün sayısına ulaşılmasıyla işverenin haklı fesih imkanı doğmaz.”
İş akdinin feshedilmesi için işçinin sadece kanunda belirtilen gün sayısı kadar işe gelmemesi yeterli olmayıp ayrıca bunun işverenden izin almaksızın veya haklı bir nedene dayanmaksızın yapılmış olması da gerekir. Hangi hallerin işe gelmemeyi haklı kıldığı hususu olay özelinde değerlendirilir. İşçinin devamsızlık yapmasına haklı sebep olarak; işçinin kendisinin, eşinin, çocuğunu, ana ve babasının hastalanması, yakınlarından birisinin ölümü, nişanlanması, eşinin doğum yapması, yasa gereği seçildiği kurul ve komisyonlara katılması, tanıklık ve bilirkişilik görevini yerine getirmesi gibi nedenler işçinin işe gelmeme hususunda haklı neden olarak sayılabilecek durumlardandır.
Bu hususlar gözetilmeden iş akdinin işverence sona erdirilmesi haksız fesih sayılır. İşçinin işe devamsızlığı haklı bir nedene dayansa da dürüstlük ve iyi niyet kuralı uyarınca bunu işverene bildirmesi zorunludur. İşçinin bu yükümlülüğe uymaması halinde işverence yapılan fesih bir haklı fesih sayılır.
B. İŞÇİNİN YAPMAKLA GÖREVLİ OLDUĞU İŞİ YAPMAMASI DURUMUNDA FESİH
İş Kanunu madde 25/2, h’ye göre 'işçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi' halinde işveren lehine haklı nedenle fesih hakkı doğar.
Bu hükmün kapsamına işçinin yasadan, toplu iş sözleşmesinden, iş akdinden, iç yönetmelikten yani tüm çalışma koşullarından doğan iş görmeye ilişkin yükümlülükleri girer. İşveren lehine derhal fesih hakkının doğumu için işçiye önce görevini yerine getirmesi konusunda bir hatırlatmanın yapılmış olması zorunludur. Fıkrada hatırlatmanın yazılı yapılması öngörülmemiştir. İşçiye görevinin hatırlatıldığını, uyuşmazlık sırasında ispatlamakla yükümlü olan taraf işverendir. Ancak ispat yönünden bu hatırlatmanın yazılı yapılması ve tutanağa bağlanması faydalı olacaktır.
İşçinin verilen işin bir kısmını yapmış olması halinde, bu davranışının nedenleri üzerinde durulmalı ve değerlendirme buna göre yapılmalıdır.
İşveren hatırlatmada bulunmuş olsa bile, yapılmasını talep ettiği iş işçinin görevleri arasında yer almıyorsa veya dürüstlük kuralları da bu işin yapılmasını gerektirmiyorsa İK. 25/2, h'ye dayanılarak işçinin iş akdi feshedilemez.
C. İŞVERENİN HAKLI NEDENLE FESİHİNDE İŞÇİYE KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?
İşveren, işçinin iş sözleşmesini süreli fesih yoluyla veya işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları dışında haklı nedenle derhal feshetmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Kanun ahlak ve iyi niyete aykırı davrandığı için iş sözleşmesi feshedilen işçiye kıdem tazminatı ödenmesini uygun görmemiştir. Bu çerçevede İş Kanunu madde 25/2 dışında işverence yapılan tüm fesihlerde kıdem tazminatı hakkı doğar. İşveren iş sözleşmesini bildirimli olarak (İK. m. 17) feshettiğinde veya sözleşmeyi işçinin sağlık sebepleriyle (İK. m.25/1); zorlayıcı sebeplerle (İK. m. 25/3); işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17. maddedeki bildirim süresini aşması (İK. m. 25/4) nedenleriyle haklı olarak sona erdiğinde kıdem tazminatı ödemek durumunda kalacaktır.
Başka bir deyişle işveren, ancak işçinin ahlak ve iyi niyete aykırı davranışta bulunması sebebiyle sözleşmeyi feshettiğinde kıdem tazminatı vermekle yükümlü değildir. Diğer hallerde işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmiş olsa dahi kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
Comments